Pamiętamy o Sybirakach

Każdego roku 17 września obchodzony jest Światowy Dzień Sybiraka. Z tej okazji w naszym mieście odbyła się msza święta. Po nabożeństwie przedstawiciele władz samorządowych, służb mundurowych, różnych organizacji oraz mieszkańcy złożyli kwiaty pod pomnikiem Ofiar Sybiru i Katynia.

Uczestnicy uroczystości dowiedzieli się również więcej o Kole Terenowym Związku Sybiraków w Stargardzie, które zakończyło swoją działalność w naszym mieście. – W imieniu swoim i całej lokalnej społeczności serdecznie dziękuję za lata pracy i pielęgnowania pamięci o stargardzkich Sybirakach. Przyjmijcie również wyrazy uznania i szacunku za cały trud włożony w zachowanie prawdy historycznej. Życzę Państwu zdrowia i sił, aby każdy kolejny dzień wypełniały pozytywne emocje. Z naszej strony obiecujemy kultywować pamięć o bohaterskich doświadczeniach minionych pokoleń – mówi prezydent Rafał Zając.

Prezydent podkreślił, że pamięć o stargardzkich Sybirakach nie zaginie, ponieważ jest to nasz wspólny obowiązek. W tym roku Piotr Tarnawski z Muzeum Archeologiczno-Historycznego przedstawił historię Związku Sybiraków, który był aktywny w naszym mieście od 1989 r. Cały odczyt historyczny można przeczytać poniżej.

Zdjęcia: Paweł Bieg

Wspólnota sybiracka…

Motto Związku Sybiraków brzmi: Jeśli zapomnę o nich, to ty Boże na Niebie Zapomnij o mnie – to cytat pochodzący z Dziadów Adama Mickiewicza. Zesłani na, jak sami ją nazywają, nieludzką ziemię, nie zapomnieli, pamiętali i pamiętają nadal, przekazując swoje świadectwo…

Geneza zrzeszania się Sybiraków sięga czasów odzyskania przez Polskę niepodległości. W roku 1928 udało się zjednoczyć środowiska sybirackie pod szyldem Związku Sybiraków. W pierwszym zjeździe wzięło udział 2 000 osób, a legitymację członkowską nr 1 otrzymał marszałek Józef Piłsudski. Działalność związku przerwała II wojna światowa. Po jej zakończeniu, w Polsce Ludowej, nie było możliwości jej wznowienia. Reaktywowanie Związku Sybiraków w Warszawie i innych miastach w Polsce rozpoczęło się w 1988 r. W Stargardzie inicjatywa zrzeszenia Sybiraków narodziła się latem 1989 r. W zebraniu założycielskim, które odbyło się 22 października tego samego roku wzięło udział 108 osób, 9 listopada Związek Sybiraków Oddział Wojewódzki podjął uchwałę o powołaniu Koła Terenowego Związku Sybiraków w Stargardzie, natomiast 23 września 1995 r. stargardzkie koło uzyskało rangę Oddziału Rejonowego. Prezesem był, pełniący tę funkcję od początku do dnia dzisiejszego, Julian Onyszkiewicz. Członkami Zarządu, w czasie działalności Związku, byli także: Helena Baczyńska, Władysław Baran, Zygmunt Bodera, Jadwiga Bukowiecka, Janina Chojnacka, Franciszka Dobrzycka, Leon Grzybowski, Krystyna Jagiełło-Lupka, Teresa Jakubiak, Janina Klem, Tadeusz Kłoczko, Łucja Lesner, Jadwiga Marcinkiewicz, Jerzy Marszalenko, Teresa Marszalenko, Danuta Nowacka, Janina Onyszkiewicz, Stanisława Pasławska, Stanisław Poluszyński, Krystyna Pyrzyńska, Stanisław Sidorowicz, Piotr Siemak, Feliks Sikora, Wiesław Steinbach, Wit Stopa, Józef Szaćko, Helena Szulczewska, Stanisław Szydło, Hieronim Tawrel, Irena Weber, Zofia Wiernikowska, Leokadia Wysocka. Opiekę duszpasterską nad związkiem pełni parafia pw. Ducha Świętego. Kapelanami zostawali jej proboszczowie: ks. Mieczysław Tłamacz, ks. Janusz Szczepaniak i obecnie ks. Robert Śnieg.

Przez 32 lata swego istnienia Związek, opiekujący się Sybirakami ze Stargardu i z powiatu stargardzkiego, dbał o integrację osób zesłanych na nieludzką ziemię, dbał o ich prawa, o historię i o pamięć. Organizował pielgrzymki sybirackie m.in. na Jasną Górę oraz wycieczki, a także spotkania wigilijno-noworoczne oraz pikniki. W przestrzeni Stargardu znajdują się znaki pamięci, o których powstanie zabiegało środowisko sybirackie. Do najistotniejszych z nich należy Pomnik Ofiar Nieludzkiej Ziemi znajdujący się przy kościele Ducha Świętego, w tej samej świątyni znajduje się tablica poświęcona zmarłym Sybirakom oraz ich pierwszemu stargardzkiemu kapelanowi, natomiast w kościele św. Jana Chrzciciela w Ołtarzu Ojczyzny znajdują się relikwie i obraz patrona Sybiraków św. Rafała Kalinowskiego, a także tablice upamiętniające cierpienia Sybiraków i Zbrodnię Katyńską. Stargardzcy Sybiracy dzielili się także swoimi trudnymi wspomnieniami w czasie spotkań z młodzieżą, a także z muzealnikami, co zaowocowało publikacją Wspomnienia pisane głodem. Organizowali wystawy, a także uczestniczyli i uczestniczą w uroczystościach związanych z obchodami Dnia Sybiraka oraz rocznicami deportacji i mordu katyńskiego.

Drugie motto Związku Sybiraków brzmi: Zmarłym pamięć – żyjącym pojednanie, pamiętajmy o przesłaniu jakie ono niesie…

Piotr Tarnawski

Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Stargardzie