Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych

W Parku Batorego, w pobliżu ronda znajduje się pomnik. To właśnie tam w piątek (1.03.) zapłonęły symboliczne, biało-czerwone znicze. Tego dnia w całej Polsce obchodzony jest Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Wszyscy chętni mieszkańcy mogą także wziąć udział w uroczystej mszy świętej – początek o 18:30 w kościele św. Jana.

Po nabożeństwie w świątyni zostaną złożone kwiaty pod tablicą upamiętniającą Żołnierzy Wyklętych. W uroczystościach wezmą udział przedstawiciele władz samorządowych, służb mundurowych, różnych organizacji oraz chętni stargardzianie. Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych to święto państwowe, obchodzone w Polsce od 2011 r. Z tej okazji Piotr Tarnawski z Muzeum Archeologiczno-Historycznego przygotował tekst. Można go przeczytać poniżej.

Z kolei w najbliższą niedzielę (3.03.) w Parku Batorego odbędzie się kolejna edycja Biegu Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Jak zawsze na kilku dystansach zmierzą się dorośli, młodzież i dzieci. W planach są 2 biegi główne – na 5 km i 1963 m. To opcja dla dorosłych i młodzieży w wieku powyżej 13 lat. Najmłodsze dzieci będą miały do wyboru dwa krótsze dystanse – 963 m i 196,3 m. OSiR jak zwykle szykuje też niespodzianki dla startujących.

Zdjęcia: UM w Stargardzie

Drogi żołnierzy wyklętych

Początek ich drogi – najstarsi to urodzeni w czasie zaborów, jeszcze w końcówce XIX wieku, biorący udział w walkach o niepodległość Polski, młodsi urodzeni w czasie I wojny światowej bądź w okresie budowy II Rzeczpospolitej, urodzeni w miastach jak i wsiach, kobiety i mężczyźni, o różnym pochodzeniu społecznym.

Drogi międzywojenne – młodsi chodzili do szkół, niektórzy nie zdążyli ich jednak dokończyć, starsi studiowali, podejmowali pracę, cześć założyła już własne rodziny, niektórzy prowadzili duże gospodarstwa, część odbywała zasadniczą służbę wojskową w polskim wojsku (spośród nich niektórzy ukończyli szkoły podoficerskie), niektórzy byli zawodowymi żołnierzami.

Drogi drugowojenne – część brała udział w kampanii wrześniowej 1939 r., w czasie okupacji niektórzy pracowali aby utrzymać rodzinę, część była więźniami niemieckich obozów koncentracyjnych, bądź trafiła na roboty przymusowe do Niemiec, wielu z nich działało w konspiracji, w ramach Polskiego Państwa Podziemnego, przede wszystkim byli członkami Armii Krajowej ale także i Armii Ludowej oraz innych lokalnych organizacji konspiracyjnych.

Drogi powojenne – w 1944 r. na tereny II RP wkracza walcząca z niemieckimi wojskami Armia Czerwona. Choć na początku Armia Krajowa podejmuje wspólne działania zbrojne z Sowietami, to jednak ta współpraca kończyła się różnie: rozbrajaniem, aresztowaniem, umieszczaniem w obozach, wywózką na wschód czy też niekiedy i śmiercią. 19 stycznia 1945 r. Armia Krajowa została rozwiązana zgodnie z rozkazem gen. Leopolda Okulickiego. Jednakże jeszcze tego samego dnia wydał on tajny rozkaz do dowódców o pozostaniu w konspiracji. Część z nich wybrała dalej właśnie tę drogę. Konspiracja obejmowała całą Polskę, jednak ze szczególnie liczebnym nasileniem we wschodniej części kraju (od Podkarpacia, poprzez Lubelszczyznę do Podlasia) oraz na północnym Mazowszu. Zaczęło się od organizacji konspiracyjnej „Nie”, którą w maju 1945 r. zastąpiła Delegatura Sił Zbrojnych na Kraj, tę zaś w sierpniu zastąpił Ruch Oporu bez Wojny i Dywersji „Wolność i Niezawisłość” znany jako Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość. Działały także inne grupy tj. Konspiracyjne Wojsko Polskie, Narodowe Siły Zbrojne, Narodowe Zjednoczenie Wojskowe, Wielkopolska Samodzielna Grupa Ochotnicza „Warta” i wiele innych lokalnych struktur powojennej konspiracji. WiN ukierunkował się na działalność polityczną, informacyjną oraz wsparcia dla Polskiego Stronnictwa Ludowego. Odrzucano walkę zbrojną i dywersję, jednak część grup nie porzuciła akcji zbrojnych, szczególnie tzw. podziemie narodowe. Ciągle byli zwalczani, przez Urząd Bezpieczeństwa, Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego, przez Wojsko Polskie. Jednym z głównych celów było dotrwanie do wyborów w 1947 r., w których liczono na zwycięstwo PSL Stanisława Mikołajczyka, którego jednak nie udało się osiągnąć… Po tych wyborach została ogłoszona druga amnestia dla ukrywających się w konspiracji (pierwsza miała miejsce w 1945 r.). Utrata nadziei na dalszą skuteczną walkę spowodowała, iż po tej amnestii pozostało ich tylko nieco ponad tysiąc… Oficjalnie uważa się, że koniec historii i działalności żołnierzy wyklętych przypada na 1963 r., kiedy umiera ostatni walczący Józef Franczak ps. „Lalek”, jednak niektórzy zwracają uwagę, iż symbolicznie ich historia zamyka się w 1989 r., bo przynajmniej do tego roku ci, którzy przetrwali, musieli kryć się ze swoją przeszłością…

Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych obchodzony jest w Polsce od 1 marca 2011 r. Dlaczego obchodzimy ten dzień akurat 1 marca? Tego dnia, w 1951 r., w więzieniu na warszawskim Mokotowie zostali rozstrzelani przywódcy IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Byli to: prezes WIN ppłk Łukasz Ciepliński i jego najbliżsi współpracownicy: Adam Lazarowicz, Mieczysław Kawalec, Józef Rzepka, Franciszek Błażej, Józef Batory i Karol Chmiel. Kolejny zarząd był już kontrolowany przez Urząd Bezpieczeństwa.