Berühmte Stargardans

Peter Gröning

(ur. 30 września 1561 w Stargardzie zm. 12 lutego 1631 w Stargardzie) burmistrz Stargardu, fundator Collegium Groningianum. Peter Gröning urodził się w rodzinie stargardzkiego stelmacha. Początkowo pobierał naukę w miejscowej Szkole Ratuszowej, jako 12-letni chłopiec opuścił szkołę, ponieważ “nie odpowiadały mu ani języki klasyczne, ani dyscyplina szkolna”. Podjął służbę jako pisarz u radcy dworu księcia pomorskiego i starosty w Słupsku. Młody Gröning towarzyszył mu w podróżach do Prus, Polski i Rosji. Tam zdobył ogładę i mimo nieukończenia szkoły – wykształcenie, światopogląd i ogromny szacunek do nauki. W 1578 r. rozpoczął pracę u Antona von Zitzewitz – zarządcy zamku w Bytowie, a od 1580 roku otrzymał zatrudnienie u księcia wołogoskiego w Wolgast i Pudagli. W 1584 został wybrany na rentmistrza w domenie w Jasienicy. Cztery lata później zrezygnował ze służby i wrócił do Stargardu, gdzie ożenił się z Margarethą Friedrichs.

W 1590 został radnym Rady Miejskiej w Stargardzie, w 1598 stargardzkim podskarbim, a w 1616 burmistrzem. Dwa lata po objęciu przez Petera Gröninga funkcji burmistrza wybuchła wojna trzydziestoletnia. Swój pierwszy testament wraz z żoną sporządził Peter Gröning 7 czerwca 1625 r. w obliczu śmierci podczas zarazy, która pociągnęła za sobą kilka tysięcy stargardzian. W swoim drugim testamencie z 18 stycznia 1631 r. burmistrz ze swoją drugą żoną Barbarą Marią von Suckow przeznaczył 20 000 guldenów na fundację dla ubogich a zdolnych chłopców. Fundacja P. Gröninga została zatwierdzona 5 maja 1631 r. przez księcia pomorskiego Bogusława XIV. W 1633 otworzono Collegium Gröningianum (Kolegium Gröninga), a na mocy rozporządzenia króla Fryderyka Wilhelma z dn. 25 lipca 1714 r. przekształcono szkołę w uczelnie akademicką (Collegii Groeningiani Illustris), w 1812 przekształcono je w Königlisches und Gröning’schen Stadtgymnasium, które funkcjonowało do 1945. Do dziś istnieje budynek, który wybudowano w 1882 roku na potrzeby szkoły (obecnie I Liceum Ogólnokształcące).

David Gilly

(ur. 7 stycznia 1748 w Schwedt nad Odrą, zm. 5 maja 1808 w Berlinie) – niemiecki architekt epoki klasycyzmu, działający w Prusach. David Gilly był synem hugenockiego imigranta Jacques’a Gilly’ego i jego żony Marii Villemain. Bratem Davida był znany lekarz Charles Gilly. W roku 1763 został zatrudniony w służbie państwowej przy pracach melioracyjnych w dolinie Warty i Noteci. David Gilly wykazał duże zdolności i zainteresowania pracami urbanistyczno – budowlanymi. Jako zaledwie 22 – latek został mianowany przez Fryderyka II na stanowisko krajowego mistrza budowlanego na Pomorze. Jego pierwszą samodzielną większą pracą było kierowanie robotami związanymi z obniżeniem lustra wody jez. Miedwie koło Stargardu. Do jego pierwszych zadań należało także budowa wiatraka w Kołbaczu, budowa młyna wodnego, a także wielu budowli w prywatnych posiadłościach. W sierpniu 1770 roku został mistrzem budowlanym dla wschodniej części Pomorza, a 1 czerwca 1771 r. David Gilly został mianowany na stanowisko krajowego mistrza budowlanego dla dystryktu Pomorza Tylnego z siedzibą w Stargardzie. Kierował tu wszelkiego rodzaju pracami budowlanymi, mierniczymi i melioracyjnymi. Był projektantem 15 domów w Stargardzie, mostów na Inie.

Uregulował kanał na Starym Mieście. Od roku 1779 do 1788 przebywał w Szczecinie, na ten czas przypadła mu budowa portu w Świnoujściu, Kamieniu Pomorskim, Ückermünde, pomiary lasów Pomorza, melioracje w dolinie rz. Iny, odbudowa Dobrzan i Sianowa, liczne projekty i wzniesione spichlerze oraz domy mieszkalne. Dużą zasługą Davida Gilly było wprowadzenie na Pomorzu budownictwa z cegły glinianej i darniowej. Na początku 1788 roku David Gilly przeniósł się do Berlina, gdzie otrzymał posadę w nowo utworzonym Naczelnym Departamencie Budowlanym, nadal jednak pełnił nadzór nad sprawami budowlanymi prowadzonymi na terenie Departamentu Pomorze. Do znaczących jego osiągnięć należy współudział w utworzeniu w 1799 roku Akademii Budowlanej w Berlinie. W 1789 roku sporządził i wydał bardzo dobrą mapę Pomorza.

Martin Wehrmann

(ur. 16 czerwca 1861r. w Szczecinie, zm. 29 września 1937 r. w Stargardzie). M. Wehrmann był wybitnym znawcą dziejów Pomorza. W latach 1879 – 1882 studiował na Uniwersytecie w Halle, Berlinie i Greifswaldzie historię i filologię klasyczną. W 1884 r. powrócił do Szczecina i rozpoczął pracę w Marienstiftsgymnasium (Gimnazjum Fundacji Mariackiej), następnie został powołany na stanowisko dyrektora Gimnazjum w Gryficach, a w latach 1921 – 1926 był dyrektorem Gimnazjum P. Gröninga w Stargardzie. W 1926 r. przeszedł na emeryturę. W 1931 r. otrzymał tytuł dr. honoris causa Uniwersytetu w Greifswaldzie. Był członkiem zarządu Towarzystwa Historii i Starożytności Pomorza (Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Alterthumskunde), organizacji zasłużonej w krzewieniu wiedzy o regionie. W latach 1887-1913 był redaktorem naczelnym czasopisma “Monatsblätter”, wydawanym przez Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde. Publikował również na łamach “Baltische Studien”. Poza tym zasłynął jako gorący orędownik powołania na Pomorzu Komisji Historycznej, której celem była przede wszystkim inwentaryzacja i opracowywanie zasobu archiwów niepaństwowych, a mianowicie komunalnych, kościelnych i prywatnych. Swoje życie poświecił propagowaniu historii Pomorza. Był autorem wielu naukowych rozpraw i artykułów. Bibliografia M. Wehrmanna obejmuje około 900 pozycji. Wśród najważniejszych prac M. Wehrmanna należy wymienić: “Geschichte der Stadt Stettin (1911); “Geschichte von Pommern” (1904,1906); “Geschichte der Insel Rügen” (1922); “Bischof Otto von Bamberg in Pommern” (1924); “Pommern. Eingang durch seine Geschichte” (1935).

Bernard Pruski

(ur. w 1929 r.), kolarz, dwukrotny reprezentant Polski w Wyścigu Pokoju, zaliczony do grona najwybitniejszych i najbardziej zasłużonych sportowców LZS. Z kolarstwem związał się już w 1949 r. pod okiem stargardzkiego trenera Józefa Tropaczyńskiego. W latach 1953 / 1954 trafił do kadry narodowej. W 1957 r. startując w X. Wyścigu Pokoju zajął 5. miejsce w klasyfikacji indywidualnej. W tym samym roku startował w Wyścigu Dookoła Jugosławii zajmując 5. miejsce i Przełajowych Mistrzostwach Polski zajmując 3. miejsce. W roku 1958 r. zajął 7. Miejsce w Wyścigu Dookoła Dolnej Austrii, a w roku 1959 zdobył Mistrzostwo Polski w Wyścigu Drużynowym na 100 km jadąc w reprezentacji LZS. W latach 60-tych zajął się szkoleniem stargardzkich kolarzy. W latach 70-tych został trenerem reprezentacji narodowej Austrii, uczestnicząc z nią w Igrzyskach Olimpijskich w Monachium i w Wyścigu Pokoju. Po powrocie do Polski został trenerem koordynatorem w klubie Gryf Szczecin, a w 1979 r. przeszedł do klubu Pomorze Stargard. Odznaczony medalem „Zasłużony Mistrz Sportu”. W plebiscycie redakcji „Przeglądu Sportowego” zorganizowanym w 1986 r. z okazji 100-lecia WTC i kolarstwa polskiego, znalazł się w gronie trenerów stulecia obok m.in. Ryszarda Szurkowskiego.

Jacek Sawaszkiewicz

(ur. 1947 w Szczecinie, zm. 11 czerwca 1999), polski pisarz fantastyki naukowej, satyryk oraz współpracownik czasopisma “Karuzela” i rozgłośni szczecińskiej Polskiego Radia. W 1979 r. przeniósł się do Stargardu. Od 1975 r. zajmował się wyłącznie pracą literacką. Debiutował opowiadaniem satyrycznym Sanatorium (“Karuzela”, 1972 nr 18). Jego debiut książkowy to tom opowiadań Czekając (1978 r.). Laureat wielu konkursów literackich. Najbardziej znanym jego dziełem jest cykl Kronika Akaszy. Publikował opowiadania na łamach “Młodego Technika”, “Morza i Ziemi “Razem”, “Odgłosów”, “Politechnika”, “Nurtu”, “Fantastyki”. Początkowa twórczość Sawaszkiewicza to typowe opowiadania sensacyjne w konwencji fantastyki lat sześćdziesiątych. W późniejszych utworach podąża raczej w kierunku groteski, humoreski lub fantastyki socjologicznej.

Marek Jasiński

(ur. 10 września 1949 w Stargardzie, zm. 15.02.2010 r. w Bydgoszczy), kompozytor i pedagog. Studia muzyczne odbył w PWSM w Poznaniu, uzyskując dyplom z wychowania muzycznego (1974, z wyróżnieniem) oraz kompozycji (1979, w klasie prof. Andrzeja Koszewskiego). Jest laureatem konkursów kompozytorskich o zasięgu międzynarodowym– II nagroda za utwór Beatus Vir (Tours 1987), I nagroda za Pieśń Zwiastowania na chór mieszany (Gdańsk-Rumia 1996) oraz ośmiokrotnie w konkursach krajowych. Nagradzana i wyróżniana była również jego twórczość dla dzieci. Wielokrotnie uczestniczył w pracach jury konkursów kompozytorskich i chóralnych (m.in. w Aamersfoort w Holandii, 1997).W 1995 roku rozpoczął pracę na Wydziale Kompozycji i Teorii Muzyki Akademii Muzycznej im. F. Nowowiejskiego w Bydgoszczy, na stanowisku profesora, prowadząc wykłady z kompozycji, kontrapunktu i instrumentacji. Tytuł naukowy profesora uzyskał w 1999 roku. Otrzymał m.in. Nagrodę Wojewódzką za wybitne osiągnięcia w dziedzinie muzyki (Szczecin 1989), Nagrodę Artystyczną Miasta Szczecina (1997), Nagrodę Rektora I st. Akademii Muzycznej w Bydgoszczy (2000), Nagrodę Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego (2000). Nagrodę św. Brata Alberta za twórczość sakralną (2007), Nagrodę Zachodniopomorski Nobel (2008).W latach 1999-2005 pełnił funkcję dziekana Wydziału Kompozycji i Teorii Muzyki Akademii Muzycznej w Bydgoszczy.

Przemysław Gintrowski

(ur. 21 grudnia 1951 w Stargardzie, zm. 20.11.2012), był polskim bardem, kompozytorem i muzykiem. Ukończył VI Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Rejtana w Warszawie (1969), w którym działał w szkolnym zespole muzycznym “Między niebem a ziemią” (m.in. ze Stanisławem Krupowiczem), i studia na Wydziale Mechanicznym Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej z tytułem inżyniera (1973). Debiutował w 1976 roku na przeglądzie w warszawskiej Riwierze piosenką Epitafium dla Sergiusza Jesienina. Niedługo później, w 1979 roku, wspólnie z nieżyjącym już Jackiem Kaczmarskim i Zbigniewem Łapińskim stworzyli trio i przygotowali program poetycki Mury. Tytułowa piosenka programu, Mury, oparta na utworze katalońskiego barda Luisa Llacha L’Estaca – stała się nieformalnym hymnem “Solidarności” i symbolem walki z reżimem. Kolejne programy, jakie stworzyli w tym składzie to Raj i Muzeum. Wraz z wprowadzeniem stanu wojennego w grudniu 1981 Trio rozpadło się – Jacek Kaczmarski pozostał na emigracji we Francji, a Gintrowski rozpoczął samodzielną działalność artystyczną. Zadebiutował, jako kompozytor muzyki filmowej – przez następne dziesięć lat stworzył muzykę do ponad dwudziestu filmów fabularnych i seriali. Koncertował poza oficjalnymi scenami (m.in. w pomieszczeniach warszawskiego Muzeum Archidiecezji), a wykonania studyjne jego piosenek nagrywane nieoficjalnie, wydawane były w drugim obiegu. Piosenki Gintrowskiego opierały się na tekstach Jacka Kaczmarskiego, Zbigniewa Herberta, Tomasza Jastruna, Krzysztofa Marii Sieniawskiego, Jerzego Czecha, Tadeusza Nowaka i Marka Tercza. W 2000 roku Gintrowski wydał płytę “Odpowiedź” – znalazły się na niej 16 piosenek, do wierszy Zbigniewa Herberta. Jest związany z Warszawską Szkołą Filmową, w której jest wykładowcą muzyki filmowej.

Władysław Wojtakajtis

(ur. 3 lutego 1949 w Stargardzie, zm. 2 marca 2016 r. w Stargardzie ) olimpijczyk, mistrz Polski w pływaniu; wychowanek trenera Kurta Zombka. W 1968 roku brał udział w Igrzyskach Olimpijskich w Meksyku, a cztery lata później w Monachium. W 1969 zdobył tytuł mistrza Polski w pływaniu, w kategorii seniorów na 200 oraz 400 metrów stylem dowolnym. W 1970 startował w mistrzostwach Europy w Barcelonie i uniwersjadzie w Turynie, gdzie zdobył brązowy medal na 1500 m stylem dowolnym. Od 1978 trener w stargardzkim KS Neptun.